RIJMKRONIEK VAN KLAAS KOLYN

 

cold case onderzoek naar het auteurschap

 

 

Abt Nicolaas van Sassenheim (ca. 1200-1269, abt 1263-1269).

 

 

 

 

 

 

TEKST

 

 

De hiernaast gepresenteerde tekst van de Rijmkroniek van Klaas Kolyn volgt de tekst van de uitgave van Gerard van Loon (1745) met dien verstande, dat diens tekstverplaatsingen ongedaan zijn gemaakt, zodat die met andere afschriften vergeleken kan worden. Bovendien zijn enkele versregels ingevoegd uit de afschriften van Cornelis van Alkemade en Pieter van der Schelling. Dit leidt tot een nieuwe regelnummering. De tekst van Gerard van Loon was gebaseerd op de publicatie van Gerhard Dumbar (1719), die daarvoor het ruwe en onvolledige afschrift van Cornelis van Alkemade had gebruikt. Van Loon beschikte niet over een eigen afschrift. Zie ook: Tekstverklaring.

 

 

 

 

 

 

 

's Lants geschichten wil ic oirconden,

Zoo ic heb geschriben vonden

In den kloestre te Hegmunde;

Zoo bist ons die Boeken gunden,

[5] Die daer syn van alde tiden:

Cortelic van vele Striden,

Godinghen der Graeve vele:

Hoe ir 't arre quame ten dele

Zonder aterlike streeken,

[10] Ofte metter pluum te spreken.

Wen Godt betere vele beleggen.

Enkel waeraft wil ic zeggen,

Ofte laeten, zoe ic vonde.

 

'T is geschiet, als ic oirconde,

[15] Over menich hondert jaren

Toe de Nedergouwen waren

Van de wateren overlopen,

En de mensken rote te hopen,

Gaulen en Spangen ave te lopen:

[20] Emmer der Kimper groet getale

(Zolkes weet men harde wale)

Waren to miten doet geslagen:

Zoe das ir Aare lege lagen

Wt der Hassen und gebuuren

[25] Serbsten ond ti Irmunduren

Al mit krafte overspanden

Ade Batten uten landen

Te verdrunc metten wapen

By rade der bande Papen;

[30] En de Godescalken waren

Met die alde[l] Batte scharen.

Die ne raden deze wiken,

Die wy besitten,te bestriken

Zonder slach: wan zy ne wisten,

[35] Daer ne woonden ni, dar ti visten

Al dat lant was laech gelaghen,

Dus besonden zy di 't zaghen:

Het bevil tot haren hepen.

Dus toghen zy af met scepen

[40] Mannen have, vee tien tiden

En begrepen zonder striden

Mette kinderen ende vrouwen,

Tussen Rien en Wahl, tie gouwen

Wied en bried; als ic verhaele.

[45] Vele Greven, zonder falen,

Haben 't Lant bericht te minnen.

Scriben nochte ic ne kinne

Waren zi gestorven waren,

Ofte aen ‘slants bericht gevaren:

[50] Wan tie Runers je ontbraken,

Tie woizen skriban irrer zaken.

Onder allen die gewezen

Haben Greven vin[d] ic desen

Waromir, wis Tochter Rhiemen

[55] Aafte Sitsenhag van 't hieme

Der Serbusten zonder mere.

Wonder is by dese kere,

Das geen Runers ons oirconden

Van den steden di zi vonden;

[60] Of zi mosten ni gewezen

Haben desen keer mit ezen.

Terpen vind ic harde wale,

Ti ic op ir stad verhale.

Katenwald die metten eyser

[65] Van Romen Gillis eerste Keyser

Maeckte daingh over landen

Ende gaven ‘er toe tie handen

Zoo als 't lanch gebleven waren,

Zonder scot of lot te garen:

[70] Das geen ander land mocht beuren;

Want zi Broeders hieten heuren.

Gillis Ziwers Bouwens zone,

En was Broeder van ti gone,

Die genert, als adel Grave,

[75] Worp den Roemse arend ave,

En den roden Libert plante.

<Franke maekte t' allen kanten>

Tus es keret hair ti gouwe.

Wes gesworen had i trouwe

Over [alde] albe in ze geslachte.

[80] Und verdraf mit groter krachte,

Onder helpe Trier en Gallen,

Tie voir zynen Libert vallen.

Tot i zelve wort geslagen

Tot Furstenbarch. En over Nymagen

[85] Lit en Batenborge bornen

En ten Battenwaerde tornen

Over stroem: zo dat te male

Op tie brugge van die nau Wale

Wurt gedainget van den peyse.

[90] Waer hy sturf en op wat wyze

Adel Greve Glaude Schevelen;

Vint ic ne in geene delen.

In zyn tyden hier te voren

Was een adel bel te boren

[95] Her, wes name vint ic zo,

Dat hi hete Brinio;

Die met zine krieggebarden

Inden Kattewycker warde

Twe Romeynen blockhusen slechte,

[100] En twie wyghen wan mit vechten:

Ti man waant dat haben mit ezen

Brit- en Romenburghe gewezen.

Daer ti Barden Garven waren.

Hoe den landen is gevaren

[105] Na den val des Roemschen rike,

En van 't geen men zekerlike

Weet, des heb ic mi veraren.

Ander beuselycke maren

Ti di onbedreve luden

[110] Zonder afterdocht verluden

Is mi ni om waert te skriven:

Des zo laet ik zelve bliven.

't Es geschiet, als ic bevonde,

(Mer den tyt ne vinde konde)

[115] Das de Enchlen und de Saxen

Mit gewaren endt bardaxen,

Mitte baren ende vlooten

Haben utten Landen stooten

d' Imsater van de Britten

[120] Welcker Heirtoch was gehitten

Haren Engist ende Horse,

Die gelyck een euvel orse

Al die Brittense serjanten

[Ontbreekt in oorspronkelijke afschrift]

Taunede tot irren onvromen

[125] De zunt den Rine inkomen

Unde slopen huus en have

Wider vind ic ni daer ave.

Dan das zi vortegen waren,

Haben in Gallien af[g]evaren

[130] 't Lant, das si na irren namen

Hiten Bretangen al te samen.

En ti Saxen overquamen

In Brittangen aangespannen,

Und vertriben van de Normannen

[135] Gaan de lande die gelagen

Tussen maar zee ende Nymagen

Rien en Mase en torp Assen:

Al die gouen heten Neęrsassen.

Tot zi van ti wilde Vrisen

[140] Harde geklopt na wych verlisen,

Wiltenborch haben begeven,

Ende zunt over ade getreven.

Zo das 't lant hi[er] al te zamen

Namaels hite Frieslant by name.

Hoe den aar der Baterawieren

[146] Es so baretyc vertieren,

Es nu niet bekant by namen.

Wan ti Swindel onbequame,

Ti de landen overlopen

[150] Mitte krieg en woeste hopen,

Schinden, bannen en dan roven

Alle konsten gaen verdoven.

Velen haben twifelt zere

Of ti Tietsken emmermere

[155] Ti Bardsangen te skriben ploenen.

Wes das zolcks bestonden doenen

Hat je ic voor overwaren

<Als die zolkes hab ervaren>

En ti Barden woizen lezen,

Ti nog overich haben wezen

[160] Minen daghen binnen Hegmonde.

Zolckes hab ic zo bevonden.

Alte bouken ons verkonden

Das ti Salers sint vertriben,

Ende baden om te bliven

[165] Wonen onder Battenenwierden:

Mer ein ander tiel begierden.

Der Quaden, zund van Saxen teyle,

Wider ti Salers overpeyle.

En ti Salers hadden gieren

[170] Overmaet te Batenewieren,

En ti Landen ingeholden,

Folckes oic vermanken solden:

Dan zy wierden afgewezen

'T es geschiet niet lanch na desen

[175] Dat ti Sicambrinen Salen,

En ti Usipers by malen

Battenewiren en ti Friesen

Namen over Ryn te riesen;

Als ti deeden met veel ander

[180] De eine volgede malcander

Tegen Romen wilden zi striden

Des zi deden in ti tiden:

Ende Francken zien by namen

Landen en Luden al te samen.

[185] 't Es geschiet gelyc wy leeren,

In 't geboertenes ons Heeren,

Daer omtrent of zo waerachtigh,

CCCLXXXVIII. [388]

Tot di Gaulen overgingen

[190] En de Francken naem ontfingen.

Dikke heeftet my verwondert,

Dat die Vorsten hoog hermondert

Van Frenkeriken hier te landen

Hadden hoeg bestier in handen.

[195] En ik merket over dezen,

Of zi niet wel haben wezen

Van den Batenewieren bloede.

Starke my in dit vermoede

't Wapenschilt en rood Libere,

[200] Das zi voerden in di were.

Ende namaels overgeven

Haben weder onzen Greven

Mitte Gravelyke banden,

En bruin schilde van Vrieslande;

[205] Dar die groote striet om ware

Eer zi hulden wolden haren

Waernemont wort oic gelezen

Irrer Fursten ierst gewezen.

Mer ti adel Waernemunde

[210] Waren hulden unse grunden.

Ende Clotewich men achte

Zie van Greve Gerolfs geslachte:

Walkes sunt daer na in handen

Krieg das Greefschip Tiesterbande;

[215] En zin ander oir bevonden

Wurt ein Greve op onzen gronden. >[253]

In 't jaer ons Heren geprezen

VIIIc en X by desen, [810]

Als Koninck was zekerlicke

[220] Karel de Groote van Frankricke,

Quamen ti Noren by geleyde

Van iren man Gottric beyde

Mit scuten CC in onse vele,

Roefden Frieslant an drie delen,

[225] Ende sloegen ti Friesen biden

Harde in drie staende striden.

Kaerle hoerde solche maren,

Ende bereyde ir te varen

To Wederstant; wanneer i hoerden,

[230] Datten zine luden vermoerden,

Ruste Emmingen te bestriden.

Meremals tot andere tyden

Deden di Noren groete schaden.

Onder Noric zi bestraden

[235] Uterichte, ende namen

Beten, en wyke te Duirstede zamen.

Lodewyc die goede Here

Als hi berichte; quamen were

Di Normannen opgevaren

[240] De Wahl mit scharen

Ende Nymagen zy bevoten.

Barberose liet ti sloten

Weder maken als wi horen,

Di ti Noren deden storen

[245] Dagobert bestreet ti Friezen,

Ende dede ir verliesen

Den Slach mitten Bartuwalden: [572]

Ende wat Friesen i behalde

Langer als syn glavy liten

[250] Datelic dat hoeft afsmiten.

Wiltenborch dede hi storen

En, om 't heyden diet bekoren,

Dede ir een kerke richten,

Van S. Thomas op ti Trichten.

[255] Adgilt berichte ti Friesen,

Ende na hem ti verrisen

Radebolt; ti onsen Heren

St. Wolfram wilde bekeren.

Ende lietet zo belopen,

[260] Of em wilde laten dopen:

Mer wen i sien voete plonte

En ti ander in te fonte

Zetten wolde; sprak i myn

Zeg m' al weer min alteren zyn,

[265] In ti Himmelum, of weder

In ti hol gevaren neder ?

Wolfram antwoerde hem, das

Al wie ongekerstent was

Storven, wisselic verloren.

[270] Wal sprac i ic laets u horen,

Das ic by das meerder erven

Van mien alteren na mien sterven,

Dan wil wisen vry van schanden,

In Wodins overzelige landen;

[275] Dan mit luttel armen Christen,

Ti my intich nimmer wisten.

Uten fonten is hy getoghen

En tum derden daghe gedroghen

Gravewaerts om zien gesellen

[280] Zien en spreken in den Hellen.

Korts dar na sien wedercomen

Over zee die fel, onvrome

En wrede Noren ende roven

Al dat lant an zee, gesonden

[285] In tie haven van Hegmonde

(die de Hegge plach te heten),

Eer des bedehuys te weten

Daer in lange was gestichte;

Dat nu after dunen zwichte)

[290] End sunt to Nurtika komen:

Daer ir tegentrak die vrome

Greve Gerolf en Tibbold agen

Rinesburge, daer zi lagen.

Ente wan dat Noertse here

[295] Was te kraftich in te were,

En te euvel wurt [g]edragen,

Bleven zi te beyde slagen:

Das harde droeve was ti goen.

Ende ti Heylige Jeroen

[300] Grepen zi en deden wylen

Grote pinen, staken met pylen

In 't lyve, en bornden over zere,

Ente spotten onsen Here

Alle zere, em onthoven.

[305] Zeland zi oec beroven

Daer Greve Eggaert, Halpdams zone

Bleven in ti weer ti gone

Ti reden datten wederstoet.

Greve Gerolf wan zin goed

[310] Dat ti Noren onderwonden

Te beroven, wan se versonden

In gesantschepe na den schine

An den Keyzer Kaerle in pyne.

Die hem sant hiet Gotefried

[315] Ende anderwiel vertriet

't Noerse volck mit zine hoede.

Hoe hy daer ave was te moede,

Mach een yder proeven wale:

Wat hilp ni of veele tale.

[320] I ging zo den Noren aven;

Ti em hadden gelooft veel gave;

Kande de vrede betraken .

Das zy kortelinge braken,

En namen daer toe das sine.

[325] I hadde vercregen mit groete pine,

Trouwe daden, Ridder banden

Van Koning Arenout van Frankenlande,

Met zegelyn en brieven,

Zommige Landen aan hun liven,

[330] Die altezamen waren zine.

Zuderscagen tussen Rine

Tussen ti Noert A, en Oester Sassen

Geisteland en holtgewassen

Ein hoeve in Bodelo den Grave

[335] En in Alpenbruk twie haven.

In Olthornunc eine hoeve,

En in Huwy ein manse t' oeve,

Te Tol en Asseke ein manse als voren

Met al watter toe mach horen.

[340] Te Frankenwairde was 't gegeven,

En met teyken onderschreven,

Na ons Heren geboerte wegen

In 't jaer VIIIc. LXXX ende IX. [889]

Die wanneer i opter straten

[345] Hadde in Porenborg zien lief gelaten,

Was den Lande zonder Greve.

En ti ander Noren bleven

Te Vleretdingen, en de vesten

Tegen ti Franken al haer besten.

[350] Kinder had i twee by namen

Tideric en Walger zamen

Beyde jonge zonder tiden,

Ende onbequame te striden.

Ti irren Mouderes zusteren Anke

[355] Namese to si onder ti Franken;

Ende leerdese Kerstynheden,

Ende Ridderlyke zeden.

Deze Walger t' eender wrake

Dede voer zin Vader smaken

[360] Erhaude ten Noerman ti doet;

Die ‘er uitten zaden skoet,

Op ti jachte onder 't jagen

Ende wurt oic zelve slagen.

Zo dat Tideric alleine bleef,

[365] Ti ir nare warde Greef.

Walger is alzo gestorven,

Ende Teysterbande bedorven:

Dat i hadde als Greve vercregen.

Daer na is 't aldus beslegen.

[370] Kaerle ti simpele zekerlike

Di das zwaert droug van Frenkryke,

Om datte veele kwamen ti Noren

In Frieslant zine landen storen,

En i bescharmen niet ne mochte,

[375] Hy dus aller ierst berochte

Tiderike te geven in handen

Ti Bardaxe van den landen;

Datti bescharmen zolde voirwair

Zyne luden al te gaer

[380] In dat Kerstelike gelove.

Als hun Gode van boven

Gepreket van Sint Williboert;

Ti Pippyn, alse hi hoert,

Zant in borenes ons Heren

[385] Ses hondert en negentich viere, [694]

Ti Friesen goede te doen kont.

Totte Weskaple hy vont

Ein Godse Wodin aenbeden

Mercuriose na heydense zeden:

[390] Den i brac unde [t]erstont

Wort i zwarelike gewont

Van ti Mercuriose wachte .

Efter preekte i mit krachte

Oestwaert onsen Here te recht,

[395] Ente quam al to Utrecht

Storen ti Godsen onverholen

Alsse Paus Serges hadde bevolen;

Ti em Aersbiskop hadde ewiet.

't Utrechten i liet

[400] Zynen stoel, ende bekere

Vele luden t' onsen Here.

Angels uten Nedersassen was

Van Northumberlande das

Ons tie schreften laten horen,

[405] Sinte Willeboerd geboren.

Ente preekten zy te maal

Gode in ti Friese taal

 

 

1. Tiderik de I. Graaf.

Nu keren wi weder gelick

Totten Greve Tiderick.

[410] Das Greefschap Hollant gelagen

(Unde bericht unse dagen,

Billicke unde na wens

Adel heare Greve Florens)

Is ein stik van Friesland voren

[415] Gewesen; alse wy horen

Woe die Friesen Anclen en

Saxen, mitten Allemangen,

Verhiven over Bretangen;

Dus ti in dem landen bleven

[420] Was den name Friesen geven:

Dus die Altsten in recht

Unde fane Francken geslecht

Mitter grooter mogenthede.

Uriese was bekant van zede

[425] Greve Gerolf wt wi gelick****

Namaels heeft Tiderick

Das swaert geheven, Als rechter oire;

Di wrede Noren te stoiren

Als hi dede; ende kreeg

[430] Brieven, ti ic ni en zweeg,

Van Karel ti Simpel mede.

‘In der Drievoudigheden

Name, Kaerle koninck geliek

Van Ost- en Westfrenkriek.

[435] Als billick is, en wi verstonden

Onze liven op onse gronden,

Tegen alle wtheims gewalt,

Te beschouwen; dus zi gestalt

Al by onser mogenthede

[440] Mit volle macht ane te leden

Ende ave na behoren,

Zo das was hie te voren,

In zine Greefscepe bekent

Ende over dair omtrent;

[445] Onsen getrouwen Tiderike,

Dat i daer af geve blike,

Ende elk hem volge heden

Met desen brive na kersten zeden;

Dus gaven wy hem das gebiet,

[450] Na goed en rype beliet,

Overlanden en luden,

Als hier nevens wy beduden,

Ti hem eygen ne waren niet al,

Voertan zint bi dat getal.

[455] Kerstelike mi bi reste,

Over ti nakommers te leste

Hem en de zine an 't oud gebied

Van al, wat hem eygen hiet

Dat hem Gode starcke daer boven,

[460] Over het kersten gelove

Voer te staen al mit macht

Jegens dat heydens diets kracht,

En gewalt en avetreken

Van kerstens die trouwe breken.

[465] Dus geven wy hem daer vrank

Das swaert over bread en lanck

Te gebieden allen kanten:

Wtgenomen eenige landen,

Ti onse stamme eygen sunt,

[470] Daer em die breuke of wart gegunt

En di tienden te heffen mede.

Dese blyven ons ter stede

Met haren rechten bewaert, als voor,

Datter niet ave ga te loor

[475] 't Land dat hy zal berichten,

Oestwairts bepaelt na ti Trichten

Tot Suuthardeshage

By Bodeloden grave gelage:

Daer sin Vaderes Greefschepe gelach;

[480] Als 't was op desen dach.

Tot 't Westen by Katiks ende;

Zuutwairts Fortrape belende;

Ende Noirtwerts zy 't [l]and,

Daer men ti beke Kinheim vant.

[485] Aldus gedaen ziende op heden,

Willen wy dat em zi vrede

Van iegelicke in zin bezit.

Ende die em tegenstit,

Dat men hem ave doet rumen

[490] Ofte straffen na der coustume,

Daer die mesdaet gelegen es.

In 't jaer der geborenes

Ons Heren hoig verwondert

Uut einen Maghet negenhondert

[495] Ende XXII. bat [922]

Gegeven tot Aken in di stat

Oppe Paesavont, ten leste

Met onsen vingerlink beveste:

Dese konink Kaerle goet

[500] Gaf namaels metter spoet

Tot Bladelle, in den Jare

Negenhondert over ware

Ende drieentwintich bat, [923]

De reste van dat hi besat

[505] Al in Tideriks mogenthede.

Tot een eygen erfachtighede,

Hier voren geroert, in vrede

Over bede van Greve Hagen;

De kerke to Egmont gelagen,

[510] Al met dat geestelic gebiet,

Dat jegens Fortrapa stiet,

En Kinheym als men ziet.

Bedy heeft hi oec vercregen

Ein gifte t’ eender wegen

[515] Jegens zin Wive Hildegaert

(Tie em Aernout heeft gebaert

Te Gante in hare mogenthede)

Dat zi voegen zoude mede

Wasda dat foreest

[520] In haer mogenthede ’t meest

Aen zin Graeffscepe als voren

Met al wat ‘er toe mach horen.

Dit gaf em Lowys met min

Doer zin wyf Emme, tie Koningin.

In zin tiden wiert gevonnen

[526] Dat lyk Aelbrechts van eine Nonne,

Dat men verdroug tot Egmont.

Ik moet u zeggen goed ront

Datte de Jesten ons ontbreken,

[530] Om dudelicke te spreken

Van vele dingen, als ic wil.

Dus zo bid ic alle stil

Dat men mi quite of iks [ic] fale,

Ofte ergens inne dwale

[535] Want ic clechtelike zeggen zal

’t Ware, dat ic vinde, al.

In deze Tidericks tiden

Waren vele wichen en striden

Metten Friesen ti ne dulden

[540] Woude nochte billic hulde.

Toch zi worden wale gedwongen

Dat ze jem over Heare hulden.

Sinte Jeroens gedenkenis

Oic van dese Tiederic is

[545] Van Nortika to Egmont gedragen.

Dar i noch licht zinder lagen.

Ende het holten Kloister daer

Dat ontdede hy voirwaer,

Ende richte het weder van stene:

[550] Die Nonnen oic (zoude ik menen)

Heefte hy mede onverlet

Over to Binnebruk geset;

Ende zetter in wat vorder

Tie van Benedictus order;

[555] Ende gaf den Monniken goet

Jeften vele in overvloet.

Zin wyf Hildegaert mede

Gaf in vele dingen met rede

Tafel schoene zonder joek

[560] En siere Evangelenboek

Vol adel stienen en goude:

Das zi noch in eeren houden.

Egbert iren zoene fier

Tie Aartsbiscoppe van Trier

[565] In Bretangen van ir geboren,

Gaf den Godshuse, te voren

Gemeldet, mede goeden veel.

Als oic zin zustere eęl

Arlinde scank ein misgewade

[570] Kostelike en van stade.

Ende was, as ic hou gewis,

To Bennebrucke ti ierste Abdis

Tideric verwarf oic mede,

Overmits Thefanen bede,

[575] Van koningh Otto, en zin Zoen

Egbert ti Biscop schoen,

Ente Otten Neve Henric van Baren

Hertoge hoge overware,

In vrien eygendoeme, wat

[580] I van hem te lien bezat.

Tusken ti wateren Langeroire

Ente Isle overbore

Dat houtgewas, en lande trou

Mit ti goede Sonnemargou

[585] En watter tusken ti ade lage

Van Medenblec en Marcken tagen

Geneloos aer, en al das

Jem tot Texla eygen was

(Wtgezeit dat huuslade ter dege)

[590] En dat in Kinheym is gelegen

Ende in Maeslant gaf i em

Met al, wat ‘er hoirt aen hem.

Dese Tideric voirscreve

Is gevaren ten langen leven

[595] Tot Hegmondt, daer i ter uutvaert,

Twee jaren na Hildegaert,

Isse gelegt en begraven.

God heeft bider de Zielen ave

Want i starf ’t jaer waerachtich

[600] IXc en LXXXIX. [989]

Zo dat i berichte voirwaer

Omtrent LXVII jaer. [67]

 

2. Aernout (de II. Graaf.)

Arenout, ti twede Greve

Zynen Zoene, is gebleven

[605] Aen 't bestier; ti men voirwair

Noemet Arent ti Gentenair.

Want i van zin Moederes weghen

Ti Burchscepe hade vercregen

Voir Egebrecht zin Alvebroer*:

[610] Ti na Trier as Biscop voer.

I aefte bi zin Vaderes leven,

Ende jem wurt ten Wive geven

Ti Dochtere van ti Keysere faen

Grieken, de kleyne Romaen

[615] Genant, Luitgaert zeer schoene

Ende voegdelic van persoene.

War an i wan mitter baert

Tideric ende Sivaert

Sicke genant; ti ir nare

[620] Ien doet sloeg doer vare

Toeg i na Kastrichem, daar i

Eenen Goswin, wt Frieslant, bli

Wirde geholden en ontfaen.

Waer ute is ontstaen,

[625] Doer praten en wyde Triën

Ofte andere toveryen,

Datti Tietburge nam te wive;

Zin Broeder wilde ontlyven.

Op ‘t leste wurde et gedaingt

[630] Ente i van Kanemerlaingt

En Frieslant geholt overware

Jegens zin Broeder openbare.

Tese Sivaert kreeg ien Soen

Tideric genant schoen

[635] Wt Tietburge; tie na desen

Van Braderhode ieft gewesen

Die ierste Baroen van Zevenburch,

En Godefried van Lutzelburch.

Toe[n] nu Aernout, als Greve,

[640] 't Swaert hadde opgeheven

In zin Vaders plaets overwaer,

Ente i fan te Friesen skaer

To Sudermuda wolde gangen,

Na kostume, 't Schilt ontfangen;

[645] Spraken zi overluut:

Zi ne wilden van em gebruut

Niet sien nochte em hulden,

Nochte zine dwanch gedulden.

[h]Iertoe gaf im himlic recht,

[650] Zoo 't scheen, ti Biscop t' Uutrecht.

Echter troc i de hant daer ave.

Mar ti Friesen ze ne gaven

Daeromme te meerder niet.

Des hem Arenout onthiet,

[655] Ende trakse te Winckelma tegen.

Daer wurde fel eslegen,

En ti Friesen hielden 't padt.

Hier bleef verslagen, dat

Zy 't gewis, ti jonge Here

[660] Met den zinen in ti were.

Als i vyf jaer had bericht.

Zine kinders waren licht

De oudste twaelf jaren wesen.

Dus was 't lant alom in vresen.

[665] Zin Wive starf kort na jem

Van droefheyt des gehoerden wi hem;

En is tot Hegmond begraven.

Verders vinde ic nie dar ave.

 

 

3. Dirk de II. Graaf

Tideric volgde jem toe dan

[670] In 't bericht, ien stout man

Alsse gy zult kurts hoeren.

Tie darde Greva geboeren,

Aerenouts outste Zoene, tie

Te riese Friesen al zo mie,

[675] Wilten ontfaen, wie zin Fader.

Dus liet i ze te gader

In peis, dat ze zick beraen

Weder jem hulden wouden of slaen.

Ti Friesen na ripen rade,

[680] Ende ut vresen voir skade,

En wrake voir des Grevan doit,

Haben Tidericke geboit

Se walden jem hulden op conditi,

Datse die ierste Prise

[685] En pine scelden zolden quiet

Nenre gedencken to gender tiet

Jegens 't leit jem wedervaren;

Jofte zin Vader over den haren

Dat ze de tianden gaven vri

[690] An den Greva, en dat i

Ze zelve zoude laten garen,

Ofte vermangelen zonder zwaren,

Na zin wille ende geer;

Ente watter toe hoirt meer.

[695] Ente op hoer costen varen

Jegens zines vyants skaren :

Dat em wale quam dar nae

Sus gaf i ze zine genae,

En 't worde gedaingt. Hier nare

[700] Isset em wedervaren

Dat ti Biscop van Tricht, Luyke

Ente van Trier, gebruike

Van de Jacht en Visseryen,

Namen in als eyge mitsdyen

[705] Het holt Mereweda te male

Dair die Maze en ti Wahle

Iem vermangen tier stont.

Dit was Tidericr gront:

Des i zik opmaeckte en werpen

[710] Daerop ien veste en terpe.

En nanden 't Doertricht.

Dat men voet hive, op licht

En zwaar mangelinch en vrachte;

Ti bi dage of bi nachte

[715] Die ade op e[n] nedervaer.

Dit namt ti Biskop zwaer

Van Trichte, en klaechden 't ti Keyzer

Henrike, ofte ien weyzer

Zinde onrecht adde gedaan

[720] Ti Keyzer, op zulc vermaen,

Jeft em getroest, en gebaden

An Hertoge Godenfrade

Van Ardenne heirvaert

Te beschriven in 't Batauwerwaert,

[725] Ende van Nimagen te faren

Tot Alleblas mit zin sckaren,

En ti Greva oppe te slaen.

Tiderik jeftet verstaen,

En trock mette Friesen oppe

[730] En te besatten en stoppen

Te Gizenbrogge. Des man

Kwame op 't water an

Mit scuten bi nacht zonder skieten

Jofte roepen. Das mach mi spiten

[735] (Sprac ti Greva) das zi 't ontgaen

Zin sus, sinne slaen.

Maer sprak tot ti Friesen weder;

Mannen in trouwe gift u neder

In die lage op 't lest

[740] Ier zi vaste zin gevest,

En greep ane met fellen moede

Voerzeker ic sta u goede

Alse gi treft voren aen,

In ti zide wol ic ze slaen.

[745] Wes zonder anxte of vare,

Hoewel zi vele scaren

Zint, enne onser kurte getal

(Anne Godes hant hangt al)

Dus haben de Friesen begonnen

[750] Ende warpen die tonnen

Ave in ti morgenraet.

Ti wieg word harde en quaet

In 't moer, en ti Grave

Trak toe, dus gave

[755] Di viant zig in 't riet.

Ein stem riep: Vliet, vliet.

Men ne weet van waer 't luit is komen.

Daer liep ti Hertoch ter stromen-

Waerts, en elk volge em naer.

[760] Dat krigen wort fel en zwaer

Tussen ti baren en scuten.

Op 't lant en daer buten

Vil menigen man. Ti Biscop

Kwam cume mit kleine trop

[765] In ein scep, en is 't ontlopen,

Tegen zin wane en hope,

En is bi de zine gestelt.

Dus hild Greva Tieric dat velt

Met grote bote en blef houwen

[770] Mereweda, Alleblas, en ti gouwen,

En stromen in zin gewout.

Ti Hertoge wort quite scout

Al uutre gevangenesse,

Alse het wurt in daingenesse

[775] Gebragt. Ende Tiderick

Aefte ien wyf schoen en Rick,

Ti Othild hite by name;

Daer [Taer] i namaels ave bequame

Tideric ende Florens.

Sunder krege hi dat gepens,

[781] Dat i wolde varen mit eeren

Tot des Helieg Graf ons Heren:

Ti ierste Greva, di dat bestoet.

Ente alse hi weder goet

[785] Was gekomen bi den zinen,

Bedachte hi, tesen pine ,

Te geven ane Sint Aelbrecht

Tot Hegmonde te recht

Vele dingen ter stede;

[790] Alse zin Broder Sikke mede

Dade: en starf en legget terstond

Mit zinen Wive al tot Hegmont.

Na jem hielt Tideric weder

Kenhem ave en vil neder

[795] In krancheden alse hi

In ruste, dat lant bli

Langen tide hadde berechte

Over Hearen en over knechten.

Ik heb verstaen al voirwaer

[800] Dat hi stierde XLVI. jaer [46]

En laget mede t’ Egmunt

Zinder lage. Ik zeg, zunt

 

4. Dirk de III. Graaf.

Is in ’t bericht gevaaren

Zin kint Tiederic overware;

[805] Ti ni lange Greva bleef:

Want ha, alse men screef

MXLVIII. Ons Heren [1048]

Jare, zo rees die vete were,

Tussen di Keisere en zin trien,

[810] Jegen ti Jachte en Visseriën;

Ti stonden bi zin Vaderes tiden.

Ti Keizer kwam af to striden

Omtrent Paesen al in dat Tricht,

Ente bi jem quam, niet licht,

[815] Ti Marcgreva fan Braban,

Al mit menic stoute man.

Zi kwamen ave te scepe

Na Fleretelingen slepen;

Daer ti Greva Tieric was.

[820] Ic moet u zagen, das

Ti Biscop Wase had groeten vaer,

Als iet wale bliek daer naer,

Zin volck te ledene ter heervaert.

Hi bleef after in ti staert

[825] Ende wurde alzins te moe,

Dat hi blotelicke zag toe,

Hoe ti wiech zolde vergaen.

Ti Keisere ging beslaen

Zin here alom den Doertricht;

[830] En wan ti veste nie licht,

En trac ave te Fleretelingen.

Greva Tidric quame bespringen

Met lichte scuta groet getal;

Ti grove scepen ni smal

[835] Volgde nare. Mette Ebbe

Twi stiter jegen die grebbe,

Ende zat vaste in ’t murch.

Ti dage wurt Kenenburch

En Fleretelingen alle verast.

[840] Mare alsse het watere vast

Woes, en ti jonge Grave

Ane quam, en daer ave

Ten diek scilicke doerbrack,

Dien ter halverwegen stak;

[845] Zat Keizer Henricr here

Alom blanc in dat mere.

Ti Keizer zelve liep gevaer;

Sus kunde i ja daer en naer

Verdere nederwaerts ni geraken

[850] En moeste de tocht staken,

Onvericht en kerene weer.

Greva Tierick zinde das heer

Breken, en ti gewaren swanken,

Al in roere, en datte planken

[855] Ontbraken, vil met menic boet

Op tie scepen en namze. Daer stoet

Ti mogende Keisere begrepen

Van wenige Fr[i]esen, zonder scepen

In ’t slyke, en trac ave.

Daer vil ti jonge Grave

[861] Metten zinen in ti staert.

’t Here worde te barentaert

En ontdane. Wo vil daer bliven,

Zolen wi ja ni licht scriven

[865] Ti Keyzere selves kwam

Kume daer ave t’ Utrecht gram

Op Biscop Wasse tier stonden ;

Ente dwong CCC ponden

Zilvers ave ware het recht.

[870] Grave Tirick trak recht

Op den Doertrecht ane, en wanze.

Daer begaff em de kanse.

Dat ti Hertoge van Braban

Van ten zinen himble zan

[875] Te Doertrecht ave den boom datze

Ti Adel Greva Tierick verraste

Als mit ien feninige strael.

’t Is gesciet (als ic verhael)

Dat i starf vane dat hinder,

[880] Sonder Wyve, zonder kinder

Alsus opten Doertricht.

Negen jaren ieft i bericht.

Zin Broeder Florens volgde mede

(Alse recht was) in ti stede.

 

5. Floris de I.

[885] Dese Florens, ti viefde Graef

Na ’s Broeders doet zegge ic aef,

Dat hi huwede ien Wive,

Adelicke en schoen van live,

Hereman van Saxen Hertoge

[890] kint; daer i ave kreeg

Ien Soen en Dochtere van deeg;

Ti ave ti kroen van Franken.

<Hilickede namaels hogen>

Hi gaf mede veel in danken,

[895] Den Godshuse t’ Egmunt

Over ziender Wyven gunt;

Ti Geretrude hite bi name.

’t Is jem overkamen,

Dat ti Hertoge van Braban,

[900] Ti Biscop van Keulene, an

Ti Heare van Cuuk mede

Utes Keizers name strede

Op Greve Florens; om dat

I in zin gewout besat

[905] Ente, als zin Vorders, hieve

Het tricht op ti Merwa griven

In doer groete lasten zwaer.

Dus togen zi op aldaer;

Mare worden tegen wille

[910] Ontdaen. Daer sat stille

Ti Biscop al van Uutricht

Ente ne darve zik in den twicht

Steken, wt anxte en vare

Florens ce mare

[915] Ginc over dat lant.

Zo dat zine felle viant

In gien poert peinsde zeker wesen.

't Es geschiet (alsse wi lesen)

Op ienen dach dat i sloech

[920] By Hamert vreeselick g'noech

Tusken ti Maze ende Wahle,

Ente ging mat onder ien boem

Liggen tot ruste toten droem.

Aldaer quamen ane gereeden

[925] Ti Heren van Cuuk in zine geleden;

Ti em verraste en sloeg em doet

Dat was ja jammere groet

Voer hem, en ti metten bleven.

Dus voeren zi ten langen leeven

[930] Ende begraven tot Hegmunt.

Alle 't Land stont over unt.

Dit heft zich alzo vervaren,

Als men schreef Godts geboerte jaren

MLX. Ende ien: [1061]

[935] Alze hi der jaren dertien

Hollant hadde bericht als Greve.

Zin Wyve Geertruut is bleven

An 't bestier, jegens hair kroist.

Ende want zi behoifde troist

[940] Ende helpe, dieze Stunde,

Is 't beslagen datze huwde

Die oudste Zoene van Boudyn

Vanne Vlaender; dat i zou zyn

Voegt jegens ten jongen Grave.

[945] Daer oic dese Robbregt ave

Den name Robbert de Vries behalt.

Want, voir Godevairt metten balt,

Hiet men van Frieslant Grave.

Ende dit kwam hem du daer ave.

[950] Hy hadde, als voight, het land bestelt

Agte jaren, tog met gewelt.

Die gebochalde Govaert henen

Op Hollant (zoude ic menen)

Toeg met groeten heer;

[955] Biscop Willem in ti weer

Van Uutrichte halpe mede.

Robbregt most ruumen ti stede,

Ente trak na Vlaenderlant;

Dat hy krege, als Grave, in hant.

[960] De Builtrugde Govaert

Prante rechte voir zin Paert

Op Hollant; Om dat vore langhen

Zine Voorder ti gevangen

Hertoge, Godefroi van Arden,

[965] Wien Tierick ti darde pren

In den slach van Henrike

De Keizere tot zikke

Volgens onzagte breven gewan;

Sommige dingen als 's Vorsten man,

[970] Den i met Biscop Willem hive

Van te Keizere al zin live.

Zy verworven beyde te hant,

Jegons Geertrude al Hollant;

Onder hen beyden te schikken zamen.

[975] Zi mochten 's hun billicr schamen

Zolcken aterlycke bestaen.

Het isse Biscop Willem vergaen

Als men zegt: want hi onder

Godevaert halp byzonder

[980] Hollant dat i vier jare bezat

Met gewalt als menic pat

Op tie Oestvriezen had begangen,

Scade gedaen ende ontfangen

Dat i, als alle tirannen ploen,

[985] Niet onderevoer zonder bloen.

Zittende op een himmelickhede

Tot Dalft, wird hi benede

In zine fondamante getreft

Van Tiriks knape Gizelbrecht.

[990] Ente liet en t' Uutrechte dragen;

Dair i starf mit felle plagen.

Ente Willem kort na iem

Ondervoer dus hoerden wi hem.

Tot nog was Hollant zonder zyne

[995] Heare dat en dede pine.

 

6. Dirk de IV.

Tiederik de sesde Grave,

Ti wt zine Vaders have

Van Godefaert ti Billioen

Was gedreven, is di goen,

[1000] Ti mit zynes Stiefvaders machte

En ter magen hulpe, trachte

Na zyne erfachticheyt stout.

Biscop Willem hade gebout

En vaste Burge t' Ysselmonde;

[1005] Dare toe Coenraet tier stonde

Oppe was. Dit jeft verstaen

Greva Tierick, en ging beslaen

Alomme en trak zine scepen

Tegen op 't Mereweda, daer grepen

[1010] Zi mit force ien ander an.

Diederick was 't ti de wyge wan,

Ende stormede op 't Slot;

Ende scoter oppe tot

Iet in den brande rochte.

[1015] Daer hulp gien water. Watze brochten

Ti knechten; het most ane den gront.

Biscop Koenraed wurde gewont

En gevaen (zo men mi zeyde);

Tien Greva korts los leyde.

[1020] Dus gewan i met mogender hand

De zegen, en trak in 't lant.

Hy berichte dat lant in vrede

Vyftien jaren, ente nam mede

Ene vrouwe, ti hiete Othilt:

[1025] Ente wan, alse gi weten wilt,

Ein kint Florens an zinder stede.

Hi hevet begiftigt mede

Dat Godtshuis t' Egmont; aldaer

Starf in ons Heren jaer

[1030] MCX [= MXC] en iene [1091] mit vrede

Legget daer oic zinder stede.

 

7. Floris de II.

Na jem kwame an dat bestier

Ti zevende Greva (getelt hier)

Florens; ti te boven ginck

[1035] Zine Vorders in menien dinck.

Den aefte ane vrou Peternelle,

Tidrix Dochtere (als wi vertellen)

Van Saxen; wes Broder Lothair

Wurde Keizere te Romen voirwair.

[1040] Bi desen Wive jeft i vercregen

Twie Zonen by Godes wegen

Die men Tideric en Florens hiet.

't Is geboert, alse men siet,

Dat hi Greva ginck wt jagen

[1045] In dat holt van Kriele; daer zagen

Zine knapen ter zelver stee

Ti knapen van Galame:

En tie benamen ‘er drie honden.

Alse dat Galama jeft bevonden,

[1050] Sprak met dollen en arren moede

< Dit geve mi God taer toe>

Moet ik ten grave en hi min schade

En hoen niet beteren wil ter stade.

Zoe ick ein frie Friese ben

[1055] Zal 't em vergelden so bat ic ken.

't Is geschiet nae korte tiden,

Dat ti Greva kwam riden

Ter jacht zoe hi te voren plach:

Galama was dar i 't zagh

[1060] En sprak en ane in arren moede

Onbeschoft; du sulst vergoeden,

Heare Greva, ente beteren min scha.

Ti Greve sprac (als ic versta)

Datty behoerde zin Lantsheere*

[1065] Te ontmoeten mit biter eere.*

Ende terwylen i noch sprack

Indiervoegene, zo trak

Ti riese Galama zin gewaren,

En ieft den Greva toegevaren

[1070] Ente kwest en in den arm.

Die knape schoet toe mit gekarm

Ente heft Galama doorgraven,

Dat i nedervil daer ave.

Ente ti bi em waeren zien

[1075] Cume ontlopen mit grote pien

Dit es geschiet (alse wy leeren)

In 't Incarnation ons Heren,

XIc en XII jaer. [1112]

I verbeterde voirwair

[1080] Dat Godshuse t' Hegmunde,

Ente gaf em (als wy vermunden )

Jeften vele tier stont

Ente storf (als wi doen cont)

In zinder joget, ons Heren

[1085] Jare XIc. En twintig mere [1122]

Jare en twie (als men mi zegt)

Dat i tot Agmunde legt.

Peternelle, zin Wive, es bleven

Houden, voir hair en dare neven

[1090] Ire kinderen, in hant

Dat berichte over Hollant.

Ende gaf mede metter iele

Den Godtshuse voer hare mans ziele.

Den zi te Rensburch hadde gericht

[1095] Twaalf jaren (alse men light [1133]

Bevant) nae ire mans sneven.

Haer Broder jeft zi geheven,

Metter halpen, al tot di kroon.

Ente hadde te voren schoen

[1100] Den Keyzers dwank wederstanden

En in stade gestaen den landen.

Ente starf ave overwaer

XIc en XLIII Jaer; [1143]

Ende laghet te Rinsborch begraven.

[1105] Date zi vele gaven

In hoire tiden ane gaf.

Verder vinden wi ni daer af.

 

8. Dirk de V.

Tideric kwam an den berichte

Na zinen Vader, als ti geschichten

[1110] Ons zeggen vanne dese tied.

Daer rees grote stried

Tusken ti Friesen en den Grave:

Oppe dat yse daer begaven

Ti Friesen zich na Allekemaer;

[1115] Ente vloeden were van daer

Over des Graven gewalt en here.

Daer bornede men zere

T' alleken kanten, dat jammer was.

Graven Broeder (syt zekers das)

[1120] Ti ter eere was genegen,

Florens genant had ter degen

Gunste overalle genoech;

Dat hi fiere wt ongevoech,

Moeder en Broedere bracht in are

[1125] Moede. Des hi en spoede voirware

Al nae Frieslant by ongedult.

Daer wurt i over Heare gehult;

Ente barnede Allekemaere.

Ti verpinede Kenemare

[1130] Mosten jem hulden zi wilden of niet;

Ente bornede (als men ziet)

Alse te Haerleme komen waren,

's Heren husen dat em sware

Bekwam: want Tiderick

[1135] Viel oppe, ende nam rick

En arme in zinder gewoude.

Als ti Keizer Lothair beschoude,

Zant i tien met jonste en macht;

Den Gebroeders daer toe bracht,

[1140] Zo das zi den pais betraken.

Tese Florens, van wi maeken

Ons woirt (alse gy hoirt)

Is korte om ien Wyf vermoirt

Van ti Heare van Cuuk te Trichte

[1145] Ente Arensberghe; ti stichte

Zolk verraet daer i sturf af.

Te Rinesborge licht i in 't graf.

En ti moerders mosten lange

Zint ballinck, dat jen vil bange.

[1150] Dese Tidrick vinde ic af,

Dat i tot ons Heren graf,

Mit groeter gere, is gevaren;

Als men onses Heren jaren

XIc en XL. schreef: [1140]

[1155] Van den Paus verworven heeft

Vrybrieven, ter selver stonden,

Den Rinsborge en Hegmonde.

Hadde ien Wyve ti Sofie hiet;

Ti was (als men beschreven ziet)

[1160] 's Palsgreven Dochter van Rine.

Daernar geval ti pine

Tussen ti Biscop al t' Uutricht

En di Greva; datte men Sticht

Roef en struet beydene. Anne

[1165] Herebrecht dreigden metten banne;

Ende dwanck en met oetmoet

Dat i wulle en barevoet

Di bane ave bidden quame.

In 't geboernes Godts, by name

[1170] XIc LV. Jaer, . [1155]

Was 't ien felle kriech voirwaer;

Daer ti Friesen den Kennemaren

Mit roef en bornen zeer bezwaren.

En ti vane Oxtorp en

[1175] Harelehem kwamen bi hen

t' Eynder wych, dus vielen ti Friesen,

Ente moesten, ter loep, verliesen

Negenhondert, en twint man bat;

Die dare bleven op di stat.

[1180] Dese Greva is in vrede

Gerastet en ligget ter stede,

t' Egmond begraven: als i voirwair;

Hadde bericht XLV. jaer:

Toe men schreef, in 't geborenes

[1185] Onses Heren, XIc. LVI. [1156]

 

Hier laten wy tesen tide bliven,

Vane de Grevan bat te scriven

Ente willen van Greve Florens

Hire naere ien groet gepens

[1190] Onderwinden te verhalen.

Dit habe ic willen vertalen,

[1190] Omme t' oeffenen dennen zin

Der luden; ti mi mit min

Dikke t' oircont te weten baden.

[1195] Batet ni, ten zal jen ni scaden,

Datze der jesten hervaren zyn.

Bid, om Gode, voer Klais Kolyn.

 

Escriptum est per manum

Nicolai Colini in Hegmont                                                              

                                                                          

             

 

 

 

Webmaster: Menno M.A. Knul                                                                                                                                                                                                                      Laatst bijgewerkt: 20 februari 2013.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

www.klaaskolijnnet.nl © 2009